April 2024

Een hartenkreet van de schrijver van Words of Whisky:
Er wordt veel over de nieuwe Signatory Vintage 100 Proof-serie gepraat. Eindelijk een nieuw assortiment dat zich volledig richt op whiskydrinkers. Eat your heart out, investeerders en speculanten. En bedankt voor het luisteren, Signatory Vintage!

Whisky wordt al jaren alleen maar duurder. We hebben het allemaal meegemaakt. De stijgende prijzen volgden niet het normale patroon en groeiden veel harder dan de recente forse inflatie rechtvaardigt. Het enige dat voor een groot deel van de whisky-industrie van belang leek te zijn was premium en exclusief. Het collectieve zuchten van whiskydrinkers was luid genoeg om de trommelvliezen van de whisky industrie te bereiken. Maar er veranderde niets - naar klachten als dit wordt door de whisky industrie niet geluisterd.

Het was ons koopgedrag dat moest veranderen. Jarenlang verkocht whisky zichzelf, ongeacht de prijs. Maar nu niet meer. De Signatory 100 Proof-reeks is een antwoord op die veranderende markt. Deze whisky’s zijn geïntroduceerd voor een winkelprijs van rond de 50 euro. En dat is een goede prijs-kwaliteit verhouding. Het doet weer een beetje denken aan tien à vijftien jaar geleden, toen Van Wees (een Nederlandse bottelaar die zijn voorraad veel betrekt bij Signatory) met de Ultimate serie regelmatig pareltjes op vatsterkte uitbracht tegen de juiste prijs.

Deze 8 jaar oude Tullibardine is afkomstig uit de 100 Proof serie van Signatory Vintage. Een serie die geweldige whisky’s belooft. Vatsterkte én tegen een zeer eerlijke prijs. 

Neus: Zoete aardbeienjam en een handvol krenten ontmoeten licht nat hout en een vleugje kruidigheid die me aan gember doet denken. Verder zit er sinaasappelcompote, licht geroosterde noten en een paar kruiden bij.

Smaak: Een romige start die vrij snel op gang komt. Nu heb ik weer de sinaasappels en de geroosterde noten. Beetje bij beetje wordt het zoeter, er wordt een beetje kaneel en honing toegevoegd. Ik heb ook rozijnen en chocolade. Finish: Een lange afdronk, lekker verwarmend, zoete bessen en lichte kruiden.

De beste van de avond en dus de winnaar van de proeverij. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Er gingen stemmen op dat deze whisky een karton smaak had door het oloroso vat. Daardoor rolde de smaak niet door en kwam er een zeer droog moment. Hierdoor werd de afdronk kort en doofde die uit. Wat te hoog in de alcohol, een beetje een klap op de “bek”.

Maar de meerderheid vond het een heerlijke top whisky, het glas was eigenlijk te klein en het smaakte naar meer. De neus was als het schuurtje van schoonmoeder, nootachtig, vanille en kruidig, maar ook teerachtig

De smaak bracht chocolade en een mokkataartje en iemand proefde perzik. Een whisky met veel lagen, maar met een smalle bandbreedte. Met een drupje water werd ie beter. De afdronk was lang, fruitig en zoet. Deze beste van de avond slobbert lekker weg.

De distilleerderij Benrinnes ligt ten zuiden van Aberlour, aan de voet van de hoogste berg in de Speyside, de 840 meter hoge Ben Rinnes. Het eerste dat opvalt bij de distilleerderij is de enorme rode schoorsteen. In het jaar 1826 werd de distilleerderij gebouwd in de directe omgeving van de White House farm. Deze boerderij bleef in 1829 gespaard tijdens een vloedgolf van water, afkomstig van de Ben Rinnes, terwijl de distilleerderij volledig wegspoelde. 

De distilleerderij werd weer herbouwd op een andere, veiliger plaats, nu bij een boerderij Lyne - of Luthrie geheten. Dit was ook de eerste naam van de distilleerderij. Peter McKenzie was de eerste legale stoker op de Lyne - of Luthrie distilleerderij. In 1842 kocht John Innes de distilleerderij en veranderde de naam in Benrinnes. 

Na vele overnames en sluitingen tijdens de oorlogen werd de distilleerderij in 1951 op het electriciteitsnet aangesloten en in 1955 werd er ter wille van een grotere productie een nieuwe distilleerderij gebouwd. In het jaar 1966 werd het aantal stills verdubbeld - er staan nu in de Benrinnes distilleerderij twee wash stills en vier spirit stills. De stills zijn na de verbouwing in twee groepen opgesteld en worden met stoom verhit. 

In 1978 werd het productieproces veranderd om zo een zeer zuiver distillaat te kunnen verkrijgen. De gisting vindt nu plaats in acht washbacks, gemaakt van Oregon pine. Voor de rijping gebruikt men refill- en bourbonvaten en soms ook nieuwe sherryvaten.

Het koelwater voor de condensors en ook het brouwwater stroomt via de Scurran en de Rowantree Burns van de berg Ben Rinnes langs de distilleerderij. Deze berg is zo'n 480 miljoen jaar geleden ontstaan en bestaat voor het grootste deel uit graniet. Het water dat over dit graniet stroomt is zeer zuiver en prima geschikt voor de bereiding van malt whisky.

In dit gebied zijn er dan ook zo'n 11 distilleerderijen die van dit water gebruik maken. De malt van Benrinnes wordt hoofdzakelijk gebruikt voor blended whisky's. Deze Benrinnes is echter een independent botteling uit de Auld Goonsy series.

Neus: een vleugje citroen, beboterde toast en honing, fruitmand. Vers gebak. Smaak: Marshmallow, banaan, citroenschil. Afdronk: Droge, eikenhouten afdronk, peperig met aanhoudende romige vanille. 

In de neus vond men hand geplukte walnoot en boenwas, maar ook vanille en caramel. Iemand vond hem aards, bloemig en bespeurde gemaaid gras. De smaak was een beetje zoet met vanille, fudge en perzik, kruiden en nogal veel alcohol.

De afdronk was lang en lenteachtig met boter, bloemen, leek op Callantsoog (tulpen velden) en zou goed passen bij de Paasbrunch. Iemand gaf deze algemene omschrijving: een magische toverwhisky met in de eerste slok Werther’s Echte, daarna kaneel, om te eindigen met kots (sic!), een lekker midweeks snoepje.

Desondanks bleek het een favoriet met een 2e plaats in deze proeverij.

Tomintoul (uitgesproken als 'tom in towel') dateert uit 1964 en is te vinden in het dorp met dezelfde naam - één van Schotland’s hoogst gelegen dorpen, op een hoogte van 345m (1132 voet). Het water water wordt betrokken uit de Ballantruan bron. Men zegt dat het de zuiverheid van deze bron en de schone lucht op deze hoogte is, die zorgt voor een goede, gemakkelijk te drinken Tomintoul malt. 

De distilleerderij is vrij groot met een capaciteit van 3,3 miljoen liter alcohol per jaar. Tomintoul draait op maximale capaciteit, met een zevendaagse werkweek, en beschikt over een ruime opslagcapaciteit. De vier warehouses bevatten 75.000 vaten.

In 1974 werd de eerste officiële botteling gelanceerd: Tomintoul 12 jaar. Twee weken per jaar wordt er een zwaar turfrijke malt met 55 ppm geproduceerd, bedoeld voor de turfrijke bottelingen in de Tomintoul range. 

Tomintoul is momenteel eigendom van Angus Dundee Distillers (ook eigenaar van Glencadam), die de distilleerderij in 2000 heeft overgenomen van Whyte en Mackay. Waar de eerdere productie voornamelijk was gericht op blends, komt Tomintoul de laatste met volwassen eigen releases, waaronder de 1976 vintage die in 2008 werd gebotteld.

Deze botteling is er eentje van First Cask, het eigen label van Whisky Import Nederland uit Heiloo. Eigenaren Marcel Bol en Jan Kok zijn in 2006 benoemd tot ‘Keeper of the Quaich’, de hoogste Schotse onderscheiding op whiskygebied. Hierna hadden beiden nog maar één wens: het zelf selecteren en bottelen van de beste whisky’s die zij in hun uitgebreide groep Schotse relaties konden vinden.

Als de echte liefhebbers die Jan en Marcel zijn, laten zij hun whisky’s niet verdunnen, niet bijkleuren en niet filteren. First Cask Whisky’s zijn echte Single Cask en Cask Strength whisky’s. Daarnaast probeert men de prijzen van deze bottelingen vriendelijk te houden. 

De selectiecriteria zijn eenvoudig: de mooiste combinaties van zowel het karakter van de distilleerderij als de invloeden van de vaten worden gezocht. De ene keer een mooie oude whisky, die lang heeft gerijpt op het vat, de andere keer een jonge whisky, die nog vol leven en karakter is. In ieder geval altijd iets om naar uit te zien.

Kleur: licht goud. Neus: heerlijk sappig geel fruit (lychee, druiven) met rabarber en mint. Daarna vers gemaaid gras met munt en licht eikenhout. 

Smaak: het fruit is nu van een rode kleur en wat warmer. Daarna nemen kruiden over met witte peper in combinatie met dikke vanille en karamel. Afdronk: levendig en blijvend met die mooie combinatie van fruit en kruiden. 

Eindelijk! Heel lekker, een stroperige whisky met een leuke tropische verrassing, straight en soepel. De neus geeft rijpe banaan, drop, fruit en caramel. De smaak is te zoet en voor sommigen zelfs mierzoet met gebrande suiker, fruit en alweer rijpe banaan maar ook papaya.

De afdronk is lang, blijft komen en brand lekker op de tong met kruiden, kaneel en pecannoten. Over het algemeen stijgt ie lekker op en is ie goed pittig, maar ook gewoon lekker.

De derde plek in het geweld van deze proeverij was zijn deel.

Highland Park werd in 1798 gebouwd door David Robertson. Dankzij de relatie die de distilleerderij had met blenders Robertson & Baxter, kon de distilleerderij in 1937 overgenomen worden door Highland Distillers. Die werden vervolgens in 1999 aangekocht door Edrington en deze beheert de distilleerderij vandaag de dag nog steeds. 

De moderne Highland Park single malt werd voor het eerst officieel gebotteld in de jaren zeventig, met een 8 jaar oude botteling. Maar al rond de jaren vijftig verschenen er bottelingen van de distilleerderij, al waren dat niet specifiek single malts. 

Het uiterlijk van het merk is in de loop der jaren vele malen veranderd, maar de cultstatus en populariteit is nooit afgenomen. Het blijft tot op de dag van vandaag een van de meest herkenbare single malts ter wereld. Vanaf 2006 begon men steeds meer aandacht te besteden aan de diverse verpakkingen van de whisky, waardoor je nu soms door de bomen het bos niet meer ziet. 

Het gros van de per jaar geproduceerde 2,5 miljoen liter alcohol verdwijnt in de blended whisky's, zoals bijvoorbeeld (samen met Macallan) in Famous Grouse. De officiële bottelingen van Highland Park worden steeds duurder. Zijn ze dan zo bijzonder van smaak? Het lijkt een hype te worden, met vooral veel mooie verpakkingen.

Toch blijven er ook nog mooie andere bottelingen, afkomstig van independent bottelaars, die qua prijs/prestatie wel erg fijn zijn. Deze botteling is er eentje van Glean Mòr, gedistilleerd in 2010 en gebotteld in 2020. Deze limited edition-release, gerijpt in een Manzanilla-vat, levert een symfonie van aroma’s en smaken, die door kenmerkende nuances van deze Spaanse ‘fortified’ wijn worden versterkt.

Neus: een diepe en ‘broeierige’ dram met leer, geroosterde rozijnen en walnoten, smeulend kampvuur, met kruidnagel bezaaide ham en een vleugje mokka. 

Smaak: nootachtig, met hazelnoten en paranoten in chocolade, samen met kerstcake, in sherry gedrenkte veenbessen, espresso en duigenhout. Afdronk: een robuuste, aardse afdronk zorgt voor donkere chocolade, zwarte thee, plakkerige rozijnen en een delicate rokerigheid.

Een moeilijk te peilen whisky voor sommigen. Iemand kon er weinig op zeggen, behalve dat ie hem lekker vond. Hij was op voordat ie er erg in had. Waar de één de whisky in balans vond, had een ander er weer niets mee. Maar over het algemeen was men blij, getuige de uitspraak: eerst de Peat, dan het Zoet. 

De neus was een beetje kruidig, rokerig en citrus, maar ook leer en Zwitsal bodylotion kwamen voorbij. De smaak werd scherp gevonden, een beetje peperig, medicinaal, ziltig en met een beetje citrus, mout, noten en trekdrop. Met een drupje water knapte hij op en werd zachter. De afdronk was heftig en scherp met een wybertje en wat chocolade.

Eindconclusie: lekker bij een kampvuur met je blote voeten op het mos.  Én de vierde plek in deze proeverij.

De meeste distilleerderijen staan open voor bezoek, maar dit is er zoeen waar dat niet kan. Mortlach Distilleries, een van de oudste licentie houders voor het maken van whisky, bevindt zich in het centrum van de Speyside, met als naaste buren Balvenie, Glenfiddich en Glendullan. 

De malt whisky van Mortlach is een zeer belangrijk onderdeel van de Johnnie Walker Black Label blends. Mortlach is de eerste distilleerderij in Dufftown en vanwege zijn speciale distillatiemethode zeer geliefd bij de blenders. De distillaten van verschillende spirit stills worden in 1 spirit receiver vermengd. Dit geeft een bijzonder karakter en is zeer geschikt voor de exclusieve blends. Met andere woorden Mortlach whisky's zijn uiterst complex.

De meeste Mortlach bottelingen zijn van onafhankelijke bottelaars, waaronder deze van Signatory in de Small Batch series. Al meer dan 35 jaar weet Signatory whisky’s toegankelijk te maken, die gewoonlijk verstopt zitten in de warehouses - en wel met een goede prijs-prestatie verhouding. Deze 10-jarige Mortlach 2014 past keurig in deze rij voorgangers. 

De Bolgheri Red Wine Casks hebben zeker ook bijgedragen aan de complexiteit van deze Small Batch Edition #6. Een kilometers-lange laan, omzoomd door cypressen, leidt naar de Toscaanse kuststad Bolgheri, waar moderne topwijnen worden gemaakt in de "Italiaanse Bordeaux". Rode wijn uit deze regio met ‘beschermde oorsprongsbenaming’ lagen dus eerder opgeslagen in de vaten, waar de Mortlach vervolgens een heel decennium in mocht doorbrengen. 

Neus: rode druiven, bessen, donkere chocolade, houtkruiden. Smaak: romig en kruidig, rode wijnaroma's, donkere fruitaroma's, houtig, enigszins samentrekkend. Afdronk: medium met zoet donker fruit, houtig kruidig.

Ook deze whisky kon volgens de deelnemers weer alle kanten op. De neus is als een pillendoosje met vanille, kruidig, en een beetje zuur, maar ook romig en boterig. Verder anijs en laurier, natuurlijk rode wijn aroma’s én een beetje muf.

De smaak had een zoetje en prikkelde kort met drop (zoethout), "gekleurde" autodrop, pepermunt, een vleugje citroen, boterig en peperig. Iemand kwam met een lyrische uiting: “Verse muntthee, gemengd met viooltjes op een bedje van alcohol”. 

Uiteindelijk een goede whisky voor onder het vissen, hoewel deze rosé geen whisky genoemd kon worden. Maar ja, dat was de mening van iemand die nog op gang moest komen. Deze whisky scoorde goed, maar kwam niet verder dan de één na laatste plek in deze proeverij.

Deze Old Pulteney is een maritieme whisky uit een evenzo maritieme distilleerderij in Wick in het uiterste Noordoosten van Schotland met een productie van 3.000.000 liter alcohol per jaar. Tot 2012 was dit de meest noordelijk distilleerderij op het Schotse vaste land, een wat onbekendere distilleerderij die een stevige volle whisky maakt. De whisky wordt vooral gebruikt voor het blenden van de Ballentines. 

Na sluitingen in de crisisjaren en diverse overnames werd de distilleerderij in 1996 door Inver House Distillery gekocht en werden de twee kleine stills vervangen door één grote. In het stillhouse van Old Pulteney staan één wash still en één spirit still. Beide stills worden met stoom verhit. Zes roestvrijstalen washbacks worden voor de vergisting gebruikt. Voor de rijping worden bourbonvaten, maar ook refill en sherryvaten gebruikt.

Het water voor de bereiding van de whisky komt bij Old Pulteney gewoon uit de kraan. Het water om de condensors te koelen komt daarentegen uit een meer even ten zuiden van Wick, met de naam "Hempriggs Loch". 

De Old Pulteney malt wordt vaak de Manzanilla van het noorden genoemd. Deze Pulteney is echter gefinished op Ruby Port Pipe & Barrique’s. 

Neus: een opmerkelijke, bijna bruisende geur. Hints van cassis, peperkoek, oranje marmelade, koekkruiden. Je ruikt ook een vleugje zandkoekjes en wat vochtige eiken en kruidnagels tot besluit. 

Smaak: de port laat een zachte, misschien iets te zoete indruk in de mond achter. Op het gehemelte wel herkenbaar als een Old Pulteney. Licht zoutig én iets peperig. Maar ook van een intense wijnachtige zoetheid. Sappig rood fruit, melkchocolade en hazelnoten. Afdronk: Medium lang en vrij droog met de kruidigheid van eik en een vleugje chocoladetruffels.

Men was nogal tegengesteld in de reactie. Men hield ervan of men vond het niks.

De neus was boterig, karamel, kruidig en citrus, maar ook aceton, noten en sherry. De ene groep vond het glas lekker in balans, een prettig glas met een ronde smaak, wel zoet en een beetje medicinaal, maar ook aardbeien, sinaasappel, marsepein én een Haribo snoepje.

De anderen vonden het maar niks, een 0.0 whisky met alcohol, vlak geen Pulteney en de port overheerst. “Ik had  liever de port gehad, deze whisky is té zoet”. Waar de één de afdronk smakeloos en kort vond, was de ander blij met een heerlijke lekkere en volle, medium afdronk. En vond het een mooi glas bij de open haard.

Tja, niet iedereen heeft een open haard, daarom de laatste plaats in deze heftige proeverij?